ลักษณะทางกายวิภาคของลิ้นสุนัข

                 ลักษณะทางกายวิภาคของลิ้นสุนัข

ลิ้นของสุนัขทำได้หลายอย่าง ทั้งยื่นไปแตะสิ่งของ กินน้ำ เลียแผล เอาอาหารเข้าปาก รับรสและสัมผัส และเป็นการเชคแฮนด์แบบเปียก ๆ ในแบบของสุนัข ลิ้นเป็นส่วนที่มีหน้าที่เยอะมากกว่าอวัยวะอื่น ๆ ยกเว้นสมอง และที่น่าแปลกใจคือนอกจากมีหน้าที่และการทำงานที่หลากหลาย ยังเป็นอวัยวะที่มีการซ่อมแซมน้อยที่สุดในร่างกาย

เรามาดูโครงสร้างเฉพาะกันว่าเราจะพบอะไรบ้าง

จากรูปถ่ายต่อเนื่องของสุนัขจากแหล่งที่รู้จัก เราได้พบภาพสุนัขพันธุ์ลาบราดอร์สีดำขณะกำลังพักผ่อน และเมื่อนำภาพต่อเนื่องมาเรียงต่อกันเราสังเกตุเห็นว่าลิ้นของสุนัขห้อยยาวทิ้งตัวออกมาจากปากกท่ามกลางสายลมที่พัดไปมา

รูปเกือบทุกรูปแสดงให้เห็นว่าสุนัขมักจะอ้าปากกว้างและยื่นลิ้นออกมาเต็มที่ เปิดทางเดินหายใจให้รับอากาศได้อย่างเต็มที่ หลังจากดูรูปเหล่านี้แล้วทำให้คิดได้ว่าที่โรงพยาบาลสัตว์เราจะไม่ค่อยได้เห็นปัญหาเกี่ยวกับลิ้นนอกจากการได้รับบาดเจ็บไม่กี่ครั้ง

ลิ้นเป็นกล้ามเนื้อที่มีเส้นเลือดมาเลี้ยง เนื่องจากสุนัขมักจะแลบลิ้นตลอดเวลา ดังนั้นโอกาสที่จะเกิดการบาดเจ็บจึงเกิดขึ้นได้ แต่จากประสบการณ์การทำงานของผู้เขียนตลอด 25 ปีในพื้นที่ที่มีสุนัขล่าเนื้อเป็นจำนวนมาก ปัญหาเกี่ยวกับลิ้นจึงสามารถพบได้บ้าง

นอกจากนี้มีหลายครั้งที่ผู้เขียนได้รับโทรศัพท์จากเจ้าของสุนัขล่าเนื้อที่ต้องการจะพาสุนัขมาโรงพยาบาลอย่างเร่งด่วนเนื่องจากมีเลือดไหลออกจากปากเป็นจำวนมาก เมื่อมาถึงโรงพยาบาลสัตวแพทย์คิดว่าคงจะต้องทำการผ่าตัดใหญ่ แต่เมื่อมาถึงมักจะพบว่าเลือดหยุดไหลเองแล้วและเจ้าของก็ขอโทษที่ทำให้เป็นเรื่องใหญ่ เมื่อทำการตรวจช่องปากมักพบว่าแผลที่เกิดขึ้นไม่ว่าจะตำแหน่งเดียวหรือหลายตำแหน่งมีเลือดที่แข็งตัวมาอุดบริเวณปากแผลเรียบร้อยแล้ว

สิ่งที่แนะนำกับเจ้าของมีเพียง “วันนี้พยายามให้สุนัขอยู่นิ่งก่อน แล้วค่อยปล่อยไปวิ่งเล่นพรุ่งนี้”

สิ่งที่เกิดขึ้นขณะลิ้นได้รับบาดเจ็ฐ ไม่ว่าจะเกิดจากการฉีกขาดหรือกัดโดยไม่ได้ตั้งใจ หรือถูกของมีคม ลิ้นจะจะขยายตัวและเส้นเลือด

ขณะสุนัขกำลังออกกำลังกายลิ้นจะเป็นตัวช่วยระบายความร้อน เนื่องจากลิ้นมีเส้นเลือดมาเลี้ยงเป็นจำนวนมาก เมื่อเส้นเลือดเหล่านี้ขยายตัวจะทำให้ลิ้นบวมและยืดออก ในช่วงเวลานี้เพียงแค่การถูกแทงเกิดเป็นแผลขนาดเล็กก็ทำให้เลือดจำนวนมากไหลออกมา และแน่นอนว่าถ้าเป็นแผลที่บาดลึกเลือดจะต้องไหลทะลักออกมาจนดูน่ากลัว

เมื่อเจ้าของเห็นเลือดปริมาณมากเลอะไปทั่วจะหยุดทำกิจกรรม เมื่อสุนัขเย็นลง เส้นเลือดที่เคยขยายขณะออกกำลังกายจะหดตัวลงและกลับสู่สภาวะปกติ ลิ้นจะหดตัวลงกลับมาอยู่ในขนาดปกติ เป็นสภาวะที่เหมาะสมสำหรับการแข็งตัวของเลือดบริเวณบาดแผล

ดังนั้นหากคุณพบว่าลิ้นของสุนัขได้รับบาดเจ็บและมีเลือดออกมาก สิ่งแรกที่ต้องทำคือหยุดทำกิจกรรมทุกอย่าง พยายามลดอุณหภูมิร่างกายของสุนัข เช่น ให้ลงแช่ในน้ำเป็นเวลาสั้น ๆ และให้ดื่มน้ำเย็นประมาณสองสามวินาที พาไปพบสัตวแพทย์หากสังเหตุเห็นว่าเลือดยังไม่หยุดดี และอย่าให้สุนัขดื่มน้ำต่อหากเลือดยังไม่หยุดหรือเพิ่งหยุดใหม่ ๆ

การกินน้ำของสุนัขจะต้องใช้ลิ้นตะวัดน้ำ ซึ่งจะทำให้การแข็งตัวของเลือดช้าลง บางครั้งอาจจำเป็นต้องใช้ยาสลบและการผ่าตัดเย็บแผล การผ่าตัดจำเป็นจะต้องมีการอดอาหารเพื่อลดความเสี่ยงในการอาเจียนขณะวางยาสลบ

การตรวจลิ้น

ลิ้นเป็นอวัยวะที่เกิดจากกล้ามเนื้อยืดออกมาและส่วนบนปกคลุมด้วยเนื้อเยื่อผิวพิเศษ หน้าที่ของลิ้น ได้แก่ การตอบสนองต่อรสชาติ การสัมผัส ความเจ็บปวด และช่วยระบายความร้อน

ในช่วงที่ผู้เขียนเริ่มศึกษาเกี่ยวกับหัวข้อนี้ ได้มีการตั้งคำถามกับตัวเองและจำได้ว่ามีเพียงกล้ามเนื้อสามกลุ่มที่เกี่ยวข้องกับลิ้น แต่ในหนังสือกายวิภาคระบุว่ามีกล้ามเนื้อไม่น้อยกว่าแปดคู่ที่ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของลิ้น ชื่อของกล้ามเนื้อเหล่านี้มาจากภาษาลาติน เช่น genioglossus, hyoepiglottisและ sternohyiodeus

ส่วนที่ยึดลิ้นกับกรามล่าง เรียกว่า frenulum

และสิ่งที่คนไม่มีแต่สุนัขมี ลองใช้มือสัมผัสใต้ลิ้นของสุนัข ไล่จากปลายลิ้นไปยังส่วนท้ายบริเวณกึ่งกลางของลิ้น จะพบกระดูกอ่อนที่มีโครงสร้างคล้ายกระดูก เรียกว่า lyssa จนถึงทุกวันนี้ยังไม่มีใครสามารถหาคำตอบได้ว่า lyssaมีไว้เพืออะไร

การรับรสชาติ : สิ่งที่ทำให้สุนัขวิ่งเข้าหาขยะเน่าและหนีจากรสชาติของขนนก ลิ้นของสุนัขสามารถแยกรสชาติเค็ม หวาน และเปรี้ยวได้ ต่อมรัสรสเปรี้ยวจะอยู่กระจายเท่า ๆ กันบนลิ้น ต่อมรับรสเค็มจะอยู่ขอบด้านข้างและส่วนท้ายของลิ้น ต่อมรับรสหวานจะอยู่ขอบด้านข้างและด้านหน้าของลิ้น ลิ้นของสุนัขถูกออกแบบมาให้สามารถรับรู้รสชาติของน้ำได้โดยใช้เพียงแค่ปลายลิ้นสัมผัส

ปุ่มบนลิ้น(papillae) : ปุ่มบนลิ้นแบ่งออกเป็น 5 แบบปุ่มที่มีลักษณะดูแหลมพบได้ตั้งแต่ส่วนหน้าจนถึงด้านข้างของลิ้น (จะเห็นชัดในสุนัขแรกเกิด) เรียกว่า marginal papillae และปุ่มที่หน้าตาดูตลกที่อยู่ตรงส่วนท้ายของลิ้น เรียกว่า vallate ครั้งต่อไปถ้าเพื่อนของคุณสงสัยคุณก็สามารถบอกเขาได้ว่ามันคืออะไร

อะไรทำให้ลิ้นเปียกอยู่ตลอด : สุนัขทุกตัวมีต่อมน้ำลาย 4 คู่ที่มีท่อระบายน้ำลายมาออกที่ปาก มีต่อมน้ำลายหนึ่งต่อมที่อยู่ใต้ตาด้านล่างของกระดูกแก้ม หนึ่งต่อมอยู่ตรงฐานของกระดูกอ่อนในหู หนึ่งต่อมอยู่ตรงด้านหลังมุมกราม และอีกต่อมมีขนาดเล็กอยู่ด้านหน้าของมุมกราม ต่อมเหล่านี้ผลิตน้ำลายเพื่อทำให้ช่องปากชุ่มชื้นตลอดเวลา โดยน้ำลายมีสองแบบ คือ สารคัดหลั่งเหนียว (mucoid) และสารคัดหลั่งใส (serous) นอกจากนี้ผิวของลิ้นยังเป็นที่อยู่ของต่อมน้ำลายขนาดเล็กมากมายที่หลั่งน้ำลายทั้งสองแบบ เนื่องจากสุนัขมีต่อมเหงื่อน้อย แต่ต่อมน้ำลายจำนวนมากที่มีสามารถทำหน้าที่ระบายความร้อนของร่างกายแทนต่อมเหงื่อ

สีของลิ้น : เคยเห็นลิ้นสุนัขมีสีดำหรือไม่ ? ผู้รู้บางคนมักจะพูดว่าลิ้นของสุนัขที่มีสีดำแปลว่ามีต้นกำเนิดมาจากสายเลือดของสุนัขป่าในตัว เป็นเรื่องที่ไม่จริงสีของลิ้นไม่มีความเกี่ยวข้องกับต้นกำเนิดของสุนัข สุนัขทุกตัวมีสุนัขป่าเป็นบรรพบุรุษ

เม็ดสีสีดำ (เป็นผลจากเม็ดสีที่เรียกว่า เมลานิน) ที่อัดตัวอยู่บนลิ้น เหงือก และริมฝีปากด้านในของสุนัขเป็นเรื่องที่พบได้ตามปกติ ไม่ได้เกี่ยวข้องกับปัญหาสุขภาพ ถ้ารอยสีดำไม่ได้ขยายเข้ามาเกินบริเวณของช่องปากที่ไม่ได้มีสีดำ ถ้าคุณสังเกตุเห็นรอยสีดำบริเวณอื่นของร่างกายที่มีลักษณะเป็นก้อนนูนหรือนูนกว่าเนื้อเยื่อรอบ ๆ ควรให้สัตวแพทย์ทำการตรวจเพิ่มเติม เนื่องจากเนื้อที่เปลี่ยนสีไปนี้อาจกลายเป็นเนื้อรายหรือมะเร็งที่เรียกว่า มะเร็งเม็ดสี (melanoma) มะเร็งอีกชนิดที่พบได้บ่อยที่ลิ้นคือมะเร็งที่เรียกว่า squamous cell carcinoma นอกจากนี้ยังมีมะเร็งอีกสองชนิดที่พบได้ที่ลิ้นแต่พบได้น้อยกว่า คือ granular cell tumor และ mast cell tumor มะเร็งเหล่านี้หากพบและได้รับการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ จะสามารถรักษาให้หายได้ อย่างไรก็ตามอาจต้องรักษาโดยการผ่าตัดและฉายรังสี

การติดเชื้อ : เนื้อจากมีเลือดมาเลี้ยงที่ลิ้นมาก การติดเชื้อที่ลิ้นจึงพบได้ไม่บ่อย โดยทั่วไปการติดเชื้อมักจะเกิดจากมีสิ่งแปลกปลอม เช่น หญ้าเจ้าชู้ ขนเม่น หนาม หรือเสี้ยนไม้ แต่สิ่งเหล่านี้สามารถจัดการได้โดยการวางยาสลบและเอาออก สำหรับเจ้าของที่ชอบให้สุนัขเล่นแท่งไม้ ควรระวังเนื่องจากแท่งไม้เหล่านี้อาจหลุดออกมาเป็นเสี้ยนและไปติดอยู่ในช่องปากหรือทางเดินอาหารของสุนัข เจ้าของควรหาของเล่นที่มีความปลอดภัยต่อสุนัข

การตรวจช่องปากของสุนัขเป็นประจำเป็นเรื่องที่เจ้าของควรทำ เช่น ทุกเช้าวันเสาร์ก่อนเริ่มทำงานบ้าน คุณอาจโชคดีเจอสิ่งที่น่าสงสัยบางอย่างที่ทำให้คุณต้องขับรถพาเจ้าตูบของคุณไปโรงพยาบาลแทนงานบ้านที่รอคุณอยู่

เส้นประสาทของลิ้น : ลิ้นของสุนัขมีโครงสร้างที่เป็นเอกลักษณ์และทำหน้าที่หลายอย่าง เพื่อจะทำงานทั้งหมดนี้จำเป็นต้องอาศัยเส้นประสาททั้งหมด 5 เส้นที่มาจากสมองโดยตรงผ่านรูเปิดขนาดเล็กบนกระโหลก เส้นประสามเหล่านี้ถูกเรียกว่า เส้นประสาทสมอง (cranial nerve) เนื่องจากไม่ได้ออกมาจากไขสันหลัง แต่มาจากสมองโดยตรง

จำไว้ว่าลิ้นคือพระราชา สิ่งอื่น ๆ ในช่องปากเป็นเพียงแค่ผู้ช่วย ควรจะดูแลลิ้นอย่างใกล้ชิด สังเกตุแผลหลุม รอยฟกช้ำ หรือเลือดออกบริเวณลิ้น เหลือง หรือเพดานปาก ตรวจหาฟันที่แตกเสียหายหรือตุ่มก้อนต่าง ๆ ในช่องปาก เนื่องจากสิ่งเหล่านี้อาจทำให้ลิ้นระคายเคือง ควรใช้นิ้วคลำไปตามลิ้นทั้งด้านข้าง ด้านบน และด้านล่าง รวมถึงใต้ลิ้น

แหล่งที่มา https://www.honestdocs.co/anatomy-dog-tongue